چیستی طرح کسب و کار (BP) و مدل های کسب و کار (BM)؛ تفاوت ها و سرفصل ها (بخش اول)

چیستی طرح کسب و کار (BP) و مدل های کسب و کار (BM)؛  تفاوت ها و سرفصل ها (بخش اول)

موضوع گروه تخصصی تحقیق و توسعه گردشگری و هتلداری (@EDOCT_ir)

مقدمه کوتاه: درخصوص تفاوت و سرفصل‌های لازم برای ایجاد، تحریر و یا نوشتن یک طرح و مدل کسب و کار ابتدا باید تعاریفی از این دو داشته باشیم. در بسیاری مواقع این دو مورد به اشتباه جانشین و مثل هم انگاشته می شوند، این درحالیست که کارکرد و اهداف طرح کسب و کار با کارکرد و اهداف مدل کسب و کار متفاوت است و البته مواردی از سرفصل ها از این دو ممکن است مشترک بوده و همپوشانی داشته باشد.

در خصوص تقدم و تاخر این BP و BM حرف و حدیث بسیار است اما بهتر است ابتدا بگوییم شرط اول برای هر کسب و کاری داشتن هر دو با هم و در کنار هم می باشد. چنانچه امروزه کسب و کارهای گردشگری این اسناد و نقشه راه ها را نداشته باشند حتما گمراه خواهند شد.

طرح کسب و کار (Business Plan)

طرح کسب و کار که گاهی به آن طرح تجاری کسب و کار هم می گویند عبارت است از نوشته و توضیحی درباره آینده یک کسب و کار. در واقع طرح کسب و کا (Business Plan)، سندی‌ است درباره کارهایی که در کسب و کارتان خواهید کرد و این که چگونه آن‌ها را انجام خواهید داد. طرح کسب و کار یک نقشه راه برای استفاده از فرصت ها و مقابله با موانع است. این طرح برای ایجاد، توسعه و اجرای یک پروژه بزرگ و یا ایجاد یک کسب و کار کوچک و یا بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد. طبیعی است که هر یک از این کاربردها می‌تواند شکل طرح و کسب و کار را تغییر دهد. و قطعا بر اساس مقیاس کسب و کار متفاوت خواهند بود.

عموما در طرح های کسب و کار این موارد حتما وجود دارد و برخی موارد کلیدی دیگر نیز به آن اضافه می شود.

۱- اهداف کلی طرح؛

۲- مشخصات مجری طرح و همکاران؛

۳- تعریف، شرح و توصیف کسب و کار؛

۴- تحلیل استراتژی بازار و تحلیل رقبا؛

۵- تحلیل مالی و عوامل اقتصادی؛

۶- خلاصه اجرایی و همچنین مدیریتی. (که در مجلد کردن طرح اولین بخش می باشد.)

بیشترین تقاضا کنندگان و در واقع مشتریان این اسناد، بانک ها، سرمایه گذراران؛ تامین کنندگان مالی و شرکا هستند. آنها آینده کسب و کار را با این طرح ها مجسم می کنند.

مدل کسب و کار  (Business Model)

مدل کسب و کار که بسیار جوانتر و نوپدیدتر از طرح کسب و کار مطرح می‌شود، به عنوان یک تصویر بزرگ از کسب و کار و روشی برای یک کارآفرین محسوب می شود که در تلاش است تا یک ارزش را  خلق و ارائه نماید. با تغییر تکنولوژی، روشهای مدیریت، نگاه به کار تیمی و استفاده از هوش تجاری و دانش موجب گردید که راه های کسب درآمد و ارزش حتی اگر هدف نهایی محسوب شود راه های گوناگونی را خواهند داشت، انتخاب راه یا مسیر همان مدل کسب و کار محسوب می شود. هرکسب و کار یک مدلی دارد که بیان می‌نماید کسب و کار چه فعالیتی می‌کند و چه نیازی از مشتریان را رفع می نماید. در بررسی مدل کسب وکار به بررسی استراترژی های بازاریابی B2C  یا عرضه کالا از یک تجارت به مصرف کننده نهایی و بازاریابی B2B یا عرضه کالا از یک تجارت به یک تجارت دیگر برای فروش مجدد آن و یا ایجاد ارزش افزوده و فراوری کالا و سپس فروش آن به مشتری نهایی می‌پردازیم.

در واقع مدل‌های کسب و کار در ساده‌ترین اشکال خود سه بخش را خواهند داشت:

• هر آنچه برای ساختن چیزی لازم است: طراحی، مواد خام، تولید، نیروی کار و غیره.
• هر آنچه برای فروختن چیزی لازم است: بازاریابی، توزیع، خدمت‌رسانی، و پردازش فروش.
• مشتری چگونه و برای چه چیزی پرداخت می‌کند: قیمت‌گذاری راهبرد، مدل‌های پرداخت، زمان‌بندی پرداخت و غیره.

شاید تا کنون راجع به بوم مدل کسب و کار شنیده باشید. که 9 جز دارد (کتاب بوم مدل کسب و کار استروالدر مطالعه شود.). آن چه میتواند کل کسب و کار شما را در یک صفحه خلاصه کند و حرفه ای ها با نیروهای بیشتر و عوامل خارجی آنرا مورد چالش قرار می دهند.

مدل‌های کسب و کار زیادی وجود دارند و همچنین دسته بندی های زیادی در این خصوص هست که میتواند با تغییر نگاه به آن یک کسب و کار را علاوه بررسی وضعیت کنونی، وضعیت آیندده آنرا نیز پیش بینی و سناریو هایی نیز تهیه نمود. برخی از تئوریسین ها مدل های 8 گانه، نه گانه و حتی 16 گانه ارائه کرده اند.

مدل کسب و کار  (Business Model)

مدل کسب و کار که بسیار جوانتر و نوپدیدتر از طرح کسب و کار مطرح می‌شود، به عنوان یک تصویر بزرگ از کسب و کار و روشی برای یک کارآفرین محسوب می شود که در تلاش است تا یک ارزش را  خلق و ارائه نماید. با تغییر تکنولوژی، روشهای مدیریت، نگاه به کار تیمی و استفاده از هوش تجاری و دانش موجب گردید که راه های کسب درآمد و ارزش حتی اگر هدف نهایی محسوب شود راه های گوناگونی را خواهند داشت، انتخاب راه یا مسیر همان مدل کسب و کار محسوب می شود. هرکسب و کار یک مدلی دارد که بیان می‌نماید کسب و کار چه فعالیتی می‌کند و چه نیازی از مشتریان را رفع می نماید. در بررسی مدل کسب وکار به بررسی استراترژی های بازاریابی B2C  یا عرضه کالا از یک تجارت به مصرف کننده نهایی و بازاریابی B2B یا عرضه کالا از یک تجارت به یک تجارت دیگر برای فروش مجدد آن و یا ایجاد ارزش افزوده و فراوری کالا و سپس فروش آن به مشتری نهایی می‌پردازیم.

در واقع مدل‌های کسب و کار در ساده‌ترین اشکال خود سه بخش را خواهند داشت:

• هر آنچه برای ساختن چیزی لازم است: طراحی، مواد خام، تولید، نیروی کار و غیره.
• هر آنچه برای فروختن چیزی لازم است: بازاریابی، توزیع، خدمت‌رسانی، و پردازش فروش.
• مشتری چگونه و برای چه چیزی پرداخت می‌کند: قیمت‌گذاری راهبرد، مدل‌های پرداخت، زمان‌بندی پرداخت و غیره.

شاید تا کنون راجع به بوم مدل کسب و کار شنیده باشید. که 9 جز دارد (کتاب بوم مدل کسب و کار استروالدر مطالعه شود.). آن چه میتواند کل کسب و کار شما را در یک صفحه خلاصه کند و حرفه ای ها با نیروهای بیشتر و عوامل خارجی آنرا مورد چالش قرار می دهند.

مدل‌های کسب و کار زیادی وجود دارند و همچنین دسته بندی های زیادی در این خصوص هست که میتواند با تغییر نگاه به آن یک کسب و کار را علاوه بررسی وضعیت کنونی، وضعیت آیندده آنرا نیز پیش بینی و سناریو هایی نیز تهیه نمود. برخی از تئوریسین ها مدل های 8 گانه، نه گانه و حتی 16 گانه ارائه کرده اند.

محمدرضا رشیدی

• دکتری مدیریت کسب و کار DBA
• کارشناس ارشد مدیریت گردشگری